Author - اولین امدادگر

۱- کنترل راه‌های هوایی و نبض. گاهی نیز ممکن است نیاز به احیای قلبی یا تنفس مصنوعی باشد.

۲- سعی کنید عامل مسمومیت را بیابید. ممکن است بسته دارو در همان نزدیکی باشد. بهتر است بسته یا جعبه دارو را به عوامل اورژانس تحویل دهید.

۳- بیمار را وادار به استفراغ نکنید چون گاهی این کار، وضعیت بیمار را بدتر می‌کند.

۴- اگر بیمار استفراغ می‌کند، سعی کنید دهان وی را تمیز کنید و او را به پهلو برگردانید تا محتویات استفراغ موجب خفگی نشود.

۵- اگر عامل مسمومیت، گازهای سمی هستند، فرد را از محل بیرون آورده و پنجره‌ها را باز کنید. در صورت احتمال وجود گازهای سمی، کبریت یا فندک روشن نکنید.

۶- به فرد بیهوش خوردنی ندهید و سعی نکنید با آب‌لیمو، سرکه یا… سم را خنثی کنید. هیچ پادزهری نیز به فرد مسموم ندهید.

۷- صبر نکنید تا علائم مسمومیت ظاهر شوند. اگر شک به مسمومیت کردید با اورژانس (شماره ۱۱۵) تماس بگیرید. اگر شک دارید که داروی مصرف شده خطرناک است یا نه، با مرکز اطلاع‌رسانی داروها و سموم (شماره ۱۴۹۰) تماس بگیرید.

مسمومیت، مشکل عمده‌ای در همه جای جهان به حساب می‌آید. سازمان جهانی بهداشت گزارش داده که هر سال حدود ۴۰۰ هزار نفر در جهان، به خاطر مسمومیت غیرعمدی و حدود یک میلیون نفر به خاطر مسمومیت عمدی (خودکشی)، جان خود را از دست می‌دهند. کمک‌های اولیه در مسمومیت‌ها، بسیار مهم هستند. اگر علائم مسمومیت دیده شد و یا حتی اگر علائمی دیده نشد، اما شک به مسمومیت دارید، باید بلافاصله با اورژانس یا با مراکز اطلاع‌رسانی داروها و سموم تماس گرفت. علائم مسمومیت، به نوع سم بستگی دارد اما اغلب شامل درد شکم، کبودی لب‌ها، سرگیجه، سرفه، اسهال و استفراغ، سختی تنفس، ضعف، دوبینی، کم‌اشتهایی و جوش‌های پوستی است.

در زمانی که منتظر هستید تا اورژانس برسد، چند کار می‌توان انجام داد:

۱- کنترل راه‌های هوایی و نبض. گاهی نیز ممکن است نیاز به احیای قلبی یا تنفس مصنوعی باشد.

۲- سعی کنید عامل مسمومیت را بیابید. ممکن است بسته دارو در همان نزدیکی باشد. بهتر است بسته یا جعبه دارو را به عوامل اورژانس تحویل دهید.

۳- بیمار را وادار به استفراغ نکنید چون گاهی این کار، وضعیت بیمار را بدتر می‌کند.

۴- اگر بیمار استفراغ می‌کند، سعی کنید دهان وی را تمیز کنید و او را به پهلو برگردانید تا محتویات استفراغ موجب خفگی نشود.

۵- اگر عامل مسمومیت، گازهای سمی هستند، فرد را از محل بیرون آورده و پنجره‌ها را باز کنید. در صورت احتمال وجود گازهای سمی، کبریت یا فندک روشن نکنید.

۶- به فرد بیهوش خوردنی ندهید و سعی نکنید با آب‌لیمو، سرکه یا… سم را خنثی کنید. هیچ پادزهری نیز به فرد مسموم ندهید.

۷- صبر نکنید تا علائم مسمومیت ظاهر شوند. اگر شک به مسمومیت کردید با اورژانس (شماره ۱۱۵) تماس بگیرید. اگر شک دارید که داروی مصرف شده خطرناک است یا نه، با مرکز اطلاع‌رسانی داروها و سموم (شماره ۱۴۹۰) تماس بگیرید.

یکی از شایع‌ترین انواع مسمومیت، مسمومیت دارویی است. داروهایی که روی سیستم اعصاب مرکزی اثر می‌گذارند (مانند داروهای خواب‌آور، مسکن و ضدافسردگی)، از مهم‌ترین عوامل بروز مسمومیت‌ها هستند. این داروها گاه به‌طور عمدی برای خودکشی و گاه به صورت اتفاقی باعث ایجاد مسمومیت می‌شوند. موارد اتفاقی، اغلب در کودکان پیش می‌آیند. در ایران، داروی ترامادول (مسکن قوی شبه تریاک)، یکی از بیشترین عوامل ایجاد مسمومیت به حساب می‌آید. البته هر دارویی اگر بیش از حد مصرف شود، می‌تواند باعث مسمومیت شود. اصلی‌ترین داروهای عامل مسمومیت عبارتند از:

۱- داروهای بدون نسخه مانند استامینوفن، ایبوپروفن، ترکیبات ضدسرفه، ضدسرماخوردگی

۲- داروهای نسخه‌ای مانند داروهای ضدافسردگی، خواب‌آورها، داروی روانپزشکی و ضد تشنج

۳- مواد مخدر مانند هروئین، مورفین و…

۴- مواد شیمیایی مانند حشره‌کش‌ها، سفیدکننده، قرص برنج، شوینده‌ها و…

بیان اینکه، دقیقا چه مقدار از هر دارو می‌تواند خطرساز باشد، کار ساده‌ای نیست و بستگی به وضعیت و عکس‌العمل بدن و سن بیمار دارد. در یک بیمار ممکن است مصرف ۵ قرص (مثلا خواب‌آور) باعث مسمومیت شود اما در فرد دیگری ۲۰ عدد از آن هم ایجاد مسمومیت نکند اما در مجموع داروهای نسخه‌ای (مانند داروهای ضدافسردگی) خطرناک‌تر هستند و باید در محلی دور از دسترس اطفال قرار گیرند.

کمک‌های اولیه در مسمومیت‌های دارویی

اولین قدم، در بیمار مشکوک به مسمومیت، تماس با اورژانس (۱۱۵) است. در موقع تماس بهتر است شرایط موجود و نوع ماده‌ای که باعث مسمومیت شده، بیان شود. تشخیص نوع دارو در درمان مسمومیت مهم است. در بیمارستان، گاه شست‌وشوی معده انجام می‌شود و گاهی هم، اگر فرد مسموم هوشیار و دارو را اشتباهی مصرف کرده‌باشد او را وادار به استفراغ می‌کنند تا دارو جذب بدن نشود. البته القای استفراغ در مورد همه مسمومان قابل اجرا نیست و گاهی می‌تواند خطرناک باشد.

بروز مسمومیت در همه داروها، مثل هم نیست. بعضی از داروها به محض مصرف باعث مسمومیت می‌شوند. مثلا اگر دارویی، به اشتباه به جای عضله، در رگ تزریق شود می‌تواند خطرناک باشد اما بعضی داروها به تدریج در بدن تجمع می‌یابند (مثل استامینوفن) و وقتی میزان آن زیاد شد، باعث مسمومیت می‌شوند. شربت‌ها، جذب سریع‌تری دارند و برای کودکان خطرناک‌تر هستند. مصرف بیش از حد شربت‌هایی مانند شربت سرماخوردگی، می‌توانند موجب مسمومیت در کودکان شوند. در بعضی داروهای قلبی (مانند دیگوکسین) دوز درمانی به دوز مسمومیت نزدیک است و مصرف کمی بیشتر از حد مجاز آن می‌تواند باعث مسمومیت شود.

در بیمارستان ابتدا راه‌های هوایی بیمار بررسی می‌شوند، علائم حیاتی بیمار مورد بررسی قرار می‌گیرد، نوار قلب در صورت لزوم از بیمار گرفته می‌شود و شاید یک راه وریدی از بیمار گرفته شود تا در صورت لزوم، داروهای مورد نظر سریع به او داده شود. به‌علاوه حتما از اینکه مسمومیت اتفاق افتاده، اطمینان حاصل می‌شود. در بعضی مواقع فرد، فقط برای جلب توجه تظاهر به مسمومیت می‌کند. تشخیص عامل مسمومیت نیز مهم است کهبراساس آن پادزهر یا درمان مناسب، انجام می‌شود. در مرحله بعد، درمان و جلوگیری از جذب سم و تجویز پادزهر به بیمار صورت می‌گیرد. همچنین لازم است سطح دارو در خون به طور مداوم کنترل شود.

مسمومیت بااستامینوفن و آسپیرین

مصرف مداوم داروی به ظاهر کم‌خطری مانند استامینوفن، باعث تجمع آن در بدن و بروز مسمومیت می‌شود. این نوع مسمومیت هم علائم زودرس و هم علائم دیررس دارد. علائم زودرس شامل درد شکم، تهوع، استفراغ، تعریق و رنگ پریدگی است.

علائم دیررس ۲-۱ روز بعد ظاهر می‌شوند و شامل تهوع و استفراغ طولانی، نارسایی کبد و زردی هستند.

برای درمان نیز معمولا در بیمارستان از القای استفراغ، شست‌وشوی معده و تجویز ذغال فعال (بسته به شدت مسمومیت) استفاده می‌شود.

علائم مسمومیت با آسپیرین نیز شامل درد بالای شکم، استفراغ، وزوز گوش، سرگیجه، توهم و تشنج است. درمان آن نیز شست‌وشوی معده در بیمارستان و تجویز ذغال فعال است.

۱۰ نکته درباره مسمومیت با گازها، به‌ویژه گاز مونوکسیدکربن

۱- مونوکسید کربن، گازی است بدون رنگ و بو که بر اثر سوختن ناقص سوخت‌های فسیلی ایجاد می‌شود.

۲- مونوکسید کربن گازی است مرگبار! نکات ایمنی هنگام نصب وسایل حرارتی فراموش نشود. از افراد متخصص در این موارد کمک بگیرید.

۳- تماس طولانی، حتی با مقادیر کم گاز مونوکسید کربن، باعث سردرد، گیجی، وزوز گوش، خواب‌آلودگی، تهوع و استفراغ می‌شود.

۴- استفاده از آبگرمکن نفتی یا گازی داخل حمام می‌تواند باعث بروز مسمومیت شود.

۵- هنگام نصب بخاری‌های نفتی و گازی، از نصب صحیح آن و کارکرد مناسب دودکش‌ها اطمینان حاصل کنید.

۶- علائم مسمومیت با گاز مونوکسید کربن متفاوت است. گاه به صورت تهوع و استفراغ و گاه به صورت سردرد و سرگیجه بروز می‌کند.

۷- تماس طولانی با مقادیر کم گاز مونوکسید کربن، می‌تواند باعث بروز بیماری‌های قلبی- عروقی و در کودکان باعث اختلالات رفتاری و کاهش حافظه شود.

۸- استفاده از بخاری‌های بدون دودکش در محیط‌های سربسته و فاقد جریان هوا مجاز نیست.

۹- اتومبیل روشن در گاراژهای سربسته می‌تواند باعث بروز مسمومیت با گاز مونوکسید کربن شود.

۱۰- اولین اقدام در برخورد با فرد مسموم با گاز مونوکسید کربن، رساندن او به هوای آزاد است. در این صورت حوله‌ای نمناک جلوی دهان و بینی خود بگیرید و وارد محیط شوید. فرد را سریع به هوای آزاد برسانید و در و پنجره‌ها را باز کنید.

مسمومیت با مواد شوینده (اسیدی یا قلیایی)

علائم آن شامل علائم سوختگی ناشی از بلع هستند و آسیب به حنجره و دستگاه گوارش. برای درمان چنین مسمومیتی، در بیمارستان، گاه آب یا شیر به بیمار داده می‌شود تا ماده مسمومیت‌زا را رقیق کند. البته در صورت مسمومیت بامواد سوزاننده جامد (مانند پودرهای شوینده) شیر توصیه نمی‌شود. گاه شست‌وشوی معده نیز لازم است و انجام می‌شود. در صورت تماس ماده با پوست یا چشم، لازم است به مدت طولانی محل با آب شسته‌شود. در موارد مسمومیت شدید، بیمار در بیمارستان بستری می‌شود و داروهای مخدر ضد درد و آنتی‌بیوتیک به او داده می‌شود.

مسمومیت با الکل

علائم این مسمومیت شامل تهوع، استفراغ و ایست تنفسی است. در صورت مصرف متانول، گاه سردرد و تاری دید هم اضافه می‌شود.

درمان این نوع مسمومیت نیز در بیمارستان، القای استفراغ و شست‌وشوی معده است. بسته به نوع الکل، ماده‌ای به صورت وریدی به بیمار تزریق می‌شود تا اثر آن را خنثی کند.

مسمومیت با آهن در کودکان

استفاده زیاد از قرص آهن، به‌صورت تصادفی، باعث مسمومیت کودکان می‌شود. این دارو باید در بسته‌بندی‌های مخصوص باشد که کودک قادر به باز کردن آن نباشد و دور از دسترس او قرار گیرد. علائم در ابتدا شامل درد معده، تهوع و استفراغ است، اما در ادامه می‌تواند باعث آسیب کبدی، شوک و مرگ شود. درمان آن نیز شامل تمیز کردن و شست‌وشوی معده و دیالیز است.

۱۰ نکته درباره مسمومیت با مواد شیمیایی و شوینده‌ها

۱- هنگام استفاده از مواد شوینده، اول برچسب روی آنها را دقیق بخوانید و بعد مصرف کنید.

۲- هنگام مصرف این مواد، پنجره‌ها را باز کنید تا هوا جریان یابد. اگر پنجره وجود نداشت، باید دستگاه تهویه را روشن کرد.

۳- از مخلوط کردن مواد مختلف شوینده (مانند سفیدکننده و جوهرنمک) خودداری کنید چون بخارهای سمی ایجاد می‌کنند.

۴- هنگام کار با این مواد، از دستکش‌های بلند، کفش، شلوار و لباس آستین بلند استفاده کنید.

۵- سموم دفع آفات را در بطری‌های نوشابه قرار ندهید و روی ظرف را برچسب بزنید تا تصادفی خورده نشوند.

۶- در صورت تماس پوست با مواد اسیدی یا قلیایی، بلافاصله محل را با آب فراوان شستشو دهید و با اورژانس تماس بگیرید.

۷- در صورت بلع مواد اسیدی یا قلیایی، فرد را وادار به استفراغ نکنید.

۸- استفاده از قرص برنج بسیار خطرناک است. برای پیشگیری از آفت غلات و حبوبات در منزل، هرگز از آن استفاده نکنید. مواد مشابه و کم خطری برای این کاردر دسترس هستند (مانند قرص سیر).

۹- حتی گاز متصاعد شده از قرص برنجی که داخل کیسه برنج باشد، می‌تواند باعث مسموم شدن و مرگ افراد شود.

۱۰- خرید و فروش و توزیع قرص برنج در عطاری‌ها و سم‌فروشی‌ها ممنوع است و عاملان آن مجازات می‌شوند.

۱۰ نکته درباره مسمومیت با مواد غذایی و گیاهان

۱- از مصرف کنسروهایی که در قوطی آنها آثار فرورفتگی، برآمدگی، نشت و زنگ‌زدگی مشاهده می‌کنید خودداری کنید.

۲- بوتولیسم نوعی مسمومیت کشنده غذایی است که در اثر مصرف موادی که در شرایط نامناسب نگهداری شده (به خصوص کنسروها) ایجاد می‌شود.

۳- علائم مسمومیت با مواد غذایی شامل تاری دید، افتادگی پلک، دوبینی، سختی بلع و تکلم است.

۴- اسهال از علامت‌های بسیاری از مسمومیت‌های غذایی است.

۵- بعضی گیاهان آپارتمانی هم می‌توانند سبب مسمومیت شوند.

۶- مسمومیت با دیفن باخیا، گل انگشتانه، خرزهره و آزالیا، می‌تواند کشنده باشد.

۷- گیاهانی که شکل و رنگ جذاب دارند، باعث جلب توجه کودک می‌شوند. در صورت بلع گیاه توسط کودک، با اورژانس تماس بگیرید.

۸-هنگام خرید گیاه برای آپارتمان، از سمی نبودن آن، مطمئن شوید.

۹- بسیاری از افراد، از اکالیپتوس، به‌صورت بخور در منزل استفاده می‌کنند اما بلع اشتباهی آن می‌تواند خطرناک باشد.

۱۰- در صورت بروز مسمومیت در کودکان، سعی در القای استفراغ نکنید. سریعا با مرکزاطلاع‌رسانی داروها و سموم (۱۴۹۰) یا اورژانس (۱۱۵) تماس بگیرید.

مسمومیت با داروهای خواب‌آور

علائم شامل خواب‌آلودگی، سردرد، هذیان و نارسایی تنفسی است. اگر مسمومیت با این داروها همراه با مصرف الکل باشد، علائم می‌توانند بسیار شدیدتر باشند. درمان شامل شست‌وشوی معده و القای استفراغ است.
سلامت نیوز: کمک‌های اولیه در مسمومیت